سفر زیر پوست شهر

 کلانشهرها با مشکلات ترافیکی بسیاری روبه‌رو هستند و خیلی از مسئولان شهری به این فکر افتاده‌اند که ساختن بزرگراه آن‌هم زیر زمین اگرچه هزینه‌های فراوانی را شامل می‌شود، اما از جهات مختلفی سودمند است؛ خصوصا در برخی نقاط که به هیچ عنوان نمی‌توان به فکر احداث پل روگذر بود. همین موضوع باعث شده که صنعت تونل‌سازی که بیشتر در جاده‌های بین‌شهری و زیر رودخانه‌ها، دریاها و کوه‌ها مرسوم بود، سر و کله‌اش کم‌کم در داخل شهرها هم پیدا شود و دستگاه‌های غول‌پیکر مخصوص حفر تونل(Tunnel Boring Machine) یا TBM بیایند در دل شهرها مشغول به کار شوند. در حال حاضر در بسیاری از کلانشهرهای جهان شاهد بهره‌برداری، ساخت و طراحی تونل‌هایی به‌منظور روان‌تر کردن ترافیک هستیم که البته هر کدام‌شان برای خود حساب و کتاب و داستانی دارند.

کراس‌سیتی در قلب سیدنی

در سال2002 و طی یک مناقصه، ساخت تونل شرقی- غربی کراس‌سیتی در سیدنی استرالیا به یک شرکت متخصص واگذار شد. در ماه ژانویه سال 2003 کار ساخت تونل آغاز شد و قرار بود روز 12‌ژوئن سال‌2005 تونل به بهره‌برداری برسد، اما پیش از مراسم افتتاحیه اعلام شد که این تونل 2100 متری فعلا به بهره‌برداری نخواهد رسید؛ چراکه بخشی از ریزه‌کاری‌های لازم هنوز باقی مانده بود. سرانجام روز یکشنبه 28‌آگوست2005 با حضور تنی چند از مقامات محلی، تونل کراس‌سیتی افتتاح شد و شامگاه همان روز برای ترافیک عمومی گشایش یافت.

براساس قرارداد، شرکت مجری طرح، مسئولیت نگهداری و اداره تونل را هم برعهده داشت و می‌توانست با اخذ عوارض طبق چارچوب‌ها و تعرفه قانونی کسب درآمد کند. با این حال مسئولان شرکت مربوطه ترجیح دادند بیش از 70‌روز کراس‌سیتی را به‌صورت رایگان در اختیار شهروندان قرار دهند تا آنها مزایای استفاده از این تونل ارزشمند را به‌خوبی دریابند تا در آینده و با وجود دریافت عوارض بازهم راغب به استفاده از این تونل باشند.

هزینه ساخت این پروژه عظیم، 680‌میلیون دلار استرالیا اعلام شد. در روزهای نخست روزانه حدود 25 هزار وسیله نقلیه از آن عبور می‌کردند، اما این رقم تا 90‌هزار نیز رسیده است.

سئول، شهر تونل‌ها

«او- سه هون» شهردار سئول که از سال2006 در این سمت فعالیت می‌کند، باور دارد که بهترین راه برای غلبه بر ترافیک در این شهر، ساختن بزرگراه، خصوصا مدل‌های زیرزمینی آن است؛ ترافیکی که در پایتخت 11‌میلیون نفری کره‌جنوبی همچون بسیاری دیگر از کلانشهرهای جهان سنگین است و کارشناسان، مسئولان و مردم را به مبارزه می‌طلبد. در حال حاضر چندین تونل در پایتخت کره‌جنوبی وجود دارد که در مناطق خاص شهر ساخته شده و ترافیک را تا حد زیادی روان‌تر کرده‌اند.

از مهم‌ترین تونل‌های شهر می‌توان به این موارد اشاره کرد: تونل‌های «نامسان یک، 2 و 3» که قدمتی سی‌و‌چند ساله دارند. نامسان 2 با 1621‌متر طول یکی از طولانی‌ترین تونل‌های سئول محسوب می‌شود و در کنار نامسان یک با 1530‌متر و نامسان 3 با 1280‌متر در مرکز شهر سئول واقع شده است.

تونل کائه‌وا با 635‌متر درازا در دسامبر‌2000 افتتاح شد و تونل‌های سامچ- اونگ با 400‌متر، چونگ- اون با 325‌متر، سامگدو با 212‌متر و سایجک با 153‌متر از دیگر تونل‌هایی هستند که به کاهش بار ترافیکی پایتخت کره‌جنوبی کمک شایانی می‌کنند. در برخی از این تونل‌ها قانون مربوط به اخذ عوارض اعمال می‌شود؛ قانونی که از نوامبر‌1997 در سئول به اجرا گذاشته شده است.

کاهش ترافیک با تونل خیابان پارک

در نیویورک تونل‌های زیادی به‌چشم می‌خورد که بیشتر آنها تونل‌های زیرآبی هستند. نیویورک، شهری است که از 5‌ناحیه تشکیل شده و به‌خاطر وجود رودخانه و آب در این شهر، پل‌ها و تونل‌های چندی در آن ساخته شده است. اما ازجمله مهم‌ترین تونل‌های شهری که زیر زمین ساخته شده و روی آن رودخانه وجود ندارد، تونل خیابان پارک در منهتن است. البته باید گفت که ساخت آن به سال‌1843 بازمی‌گردد، اما در طول زمان هم بازسازی شده و هم کاربری آن تغییرات اساسی پیدا کرده است. طبق آمار ارائه شده یکی از مناطق حادثه‌خیز نیویورک تقاطع خیابان سی‌و‌سوم با ورودی تونل بود که اخیرا با به‌کار بردن تمهیداتی ازجمله استفاده از موانع ترافیکی وضعیت بهتر شده و آمار تصادف‌ها 77‌درصد کاهش یافته است. این تونل با عبور از تقاطع خیابان پارک با خیابان‌های سی‌و‌چهارم تا چهلم، مسیری حدودا 600‌متری را طی می‌کند و ترافیک منطقه را به‌خوبی کاهش می‌دهد. این تونل دارای 2‌خط و به‌صورت دوطرفه بوده و ورود عابران پیاده و دوچرخه به آن ممنوع است. بد نیست به این نکته هم اشاره کنیم که ارتفاع تونل خیابان پارک 2‌متر و 71‌سانتی‌متر است که نشان از محدودیت ارتفاع برای برخی وسایل نقلیه دارد.

تونل باهوش در کوالالامپور

پایتخت مالزی شهری پرباران است و در یک چشم به‌هم زدن ابرهای باران‌زا روی سر شهروندان ظاهر می‌شوند و بارشی شدید خیابان‌ها را پر از آب می‌کند. به‌همین منظور شهرداری کوالالامپور با طرحی فوق‌العاده، با یک تیر 2 نشان زد و تونلی ساخت که هم وسایل نقلیه از آن عبور کنند و هم آب‌های سطحی! روز 25‌نوامبر 2003 کار ساخت تونل اسمارت (Stormwater Management and Road Tunnel) آغاز شد و عملیات احداث در سال‌2007 به پایان رسید. اسمارت در 3‌طبقه به‌گونه‌ای ساخته شده که در مواقع ضروری تنها به کانالی برای دفع آب‌های طغیان شده از 2 رودخانه اصلی شهر اختصاص پیدا می‌کند، اما در حالت عادی دارای 2‌طبقه برای عبور وسایل نقلیه گوناگون و یک طبقه زیرین برای عبور آب است.

این تونل با طول 4‌کیلومتر یکی از درخشان‌ترین‌ها در صنعت تونل‌سازی جهان محسوب می‌شود. در هر کیلومتر از مسیر تونل، سامانه‌های مخصوص تهویه هوا وجود دارد و این دستگاه‌ها دود و گازهای ناشی از سوخت موتورها را به خارج منتقل می‌کنند.
هزینه ساخت اسمارت که دوطرفه بوده و دارای 4 خط عبوری است، 514‌میلیون و 600‌هزار دلار شد و برای ورود به آن باید عوارض پرداخت کرد.این تونل به منظور ساماندهی حمل و نقل و جابه‌جایی در سطح شهر کوالالامپوراحداث شده است. شهر کوالالامپور روزانه بیش از 25 میلیون سفر شهری دارد. اگرچه خیابان‌های این شهر شاهد ازدحام خودروهاست اما مدیران شهری انتظار دارند با احداث این تونل قدری از ترافیک سنگین این شهر بکاهند.

به یاد موسیقی‌دان بزرگ

مونیخ سومین شهر بزرگ آلمان و مرکز ایالت باواریا، شهری است تاریخی در جنوب این کشور که البته کم ترافیک ندارد و از این بابت در آلمان سرآمد کلانشهرها نیز می‌تواند باشد. مونیخ هرچند به اندازه فرانکفورت، اولین شهر صنعتی آلمان ترافیک ندارد اما جمعیت 10 میلیونی این شهر روزانه بیش از 20 میلیون سفر شهری را تجربه می‌کند. مدیران شهری مونیخ با احداث تونل سعی در کاهش و ساماندهی ترافیک سنگین این شهر دارند. توسعه شبکه معابر در این شهر از اولویت‌های کاهش و ساماندهی ترافیک است.طرح‌های مختلف ترافیکی نیز نتوانسته است این شهر قدیمی آلمان را از هجمه خودروها نجات دهد.کارخانه‌های خودروسازی آلمان با ساخت خودروهای جدید و عرضه آن به بازارهای داخلی این کشور باعث ترویج فرهنگ استفاده از خودروهای شخصی شده اند. به‌همین منظور شهرداری به فکر راه‌های چاره‌ برای مقابله با معضل ترافیک افتاد و در هجدهم جولای سال‌2009 میلادی تونلی با نام ریچارد اشتراوس به طول 1/5 کیلومتر و با هزینه‌ای بالغ بر 324‌میلیون یورو افتتاح کرد که توانست گره‌گشای خوبی برای ترافیک سنگین منطقه باشد. حدود 100‌هزار وسیله نقلیه در داخل این تونل دوطرفه و 4 خطی به‌صورت روزانه تردد می‌کنند.

در داخل ریچارد اشتراوس 12‌دوربین مداربسته برای کنترل ترافیک و ثبت سرعت رانندگان نصب شده که هدایت این دوربین‌ها و نظارت بر داده‌های آنها در اتاق فرمان تونل انجام می‌گیرد. حداکثر سرعت داخل این تونل 50‌کیلومتر بر ساعت است. کار ساخت تونل ریچارد اشتراوس از سال‌2003 آغاز شده بود و می‌توان آن را یکی از بزرگ‌ترین تونل‌های درون‌شهری آلمان نام نهاد.
بد نیست به این نکته هم اشاره کنیم که ریچارد گئورگ اشتراوس موسیقی‌دان برجسته آلمانی در روز یازدهم ژوئن‌1864 در مونیخ متولد شد و در روز هشتم سپتامبر‌1949 از دنیا رفت.